تشخیص بیماری برگر (Buerger’s Disease) یکی از چالش‌های مهم در حوزه بیماری‌های عروقی است. این بیماری به‌دلیل شباهت علائم با اختلالات دیگری مانند تصلب شرایین یا واسکولیت‌ها، نیازمند بررسی دقیق و چندمرحله‌ای است. در این مقاله، روند تشخیص بیماری برگر از دیدگاه علمی و بالینی بررسی می‌شود تا هم بیماران و هم پزشکان بتوانند مسیر شناسایی این بیماری را بهتر درک کنند.
۱. شروع فرایند تشخیص با گرفتن شرح حال دقیق
پزشک در گام نخست، به سراغ شرح حال بیمار می‌رود. سن، جنسیت، مدت و میزان مصرف دخانیات، سابقه خانوادگی بیماری‌های عروقی و علائم فعلی به دقت ثبت می‌شوند. تقریباً تمام بیماران مبتلا به بیماری برگر، سابقه مصرف سیگار یا سایر فرآورده‌های نیکوتین‌دار دارند. بنابراین وجود این عامل، پزشک را به شدت به سمت این تشخیص سوق می‌دهد.
۲. معاینه فیزیکی و ارزیابی علائم بالینی
در این مرحله، پزشک به دنبال نشانه‌هایی مانند سردی دست‌ها و پاها، تغییر رنگ پوست (پالید، کبودی یا قرمزی)، کاهش یا فقدان نبض در شریان‌های محیطی، وجود زخم‌های مزمن یا حتی نکروز بافتی می‌گردد. گرچه این علائم به تنهایی تشخیص قطعی نمی‌دهند، اما اهمیت زیادی در جهت‌دهی به ادامه بررسی‌ها دارند.
۳. رد کردن سایر بیماری‌ها از طریق آزمایش خون
بیماری برگر یک تشخیص «حذفی» است؛ یعنی قبل از تأیید آن، باید سایر علل احتمالی انسداد عروق رد شوند. پزشک معمولاً آزمایش‌های زیر را درخواست می‌کند:
ـ ESR و CRP برای بررسی التهاب عمومی بدن
ـ آنتی‌بادی‌های خودایمنی (ANA) و فاکتور روماتوئید برای رد واسکولیت‌ها و آرتریت‌ها
ـ:آزمایش‌های انعقادی برای بررسی اختلالات لخته‌سازی خون
اگر نتایج این آزمایش‌ها طبیعی باشد و همزمان علائم بالینی وجود داشته باشد، احتمال بیماری برگر بیشتر می‌شود.
۴. استفاده از سونوگرافی داپلر
سونوگرافی داپلر یک روش غیرتهاجمی برای ارزیابی جریان خون در عروق است. در بیماران مشکوک به برگر، این روش می‌تواند کاهش سرعت جریان یا انسداد در عروق کوچک و متوسط را نشان دهد. نکته مهم این است که برخلاف تصلب شرایین، در برگر معمولاً پلاک‌های چربی در عروق دیده نمی‌شود.
۵. آنژیوگرافی؛ استاندارد طلایی تشخیص
آنژیوگرافی، با تزریق ماده حاجب و تصویربرداری از عروق، دقیق‌ترین روش برای تشخیص بیماری برگر است. الگوی کلاسیک این بیماری شامل انسدادهای سگمنتال در عروق کوچک و متوسط و تشکیل شبکه‌ای از عروق جانبی (Collaterals) به شکل «چوب پنبه باز» است. این تصویر، تقریباً تشخیص را قطعی می‌کند.
۶. تست آلن (Allen’s Test)
این تست ساده برای ارزیابی جریان خون شریان‌های رادیال و اولنار در دست استفاده می‌شود. پزشک با فشار دادن هر دو شریان و سپس آزاد کردن یکی، بررسی می‌کند که خون با چه سرعتی به دست برمی‌گردد. اختلال در این روند، می‌تواند نشانه‌ای از انسداد عروقی باشد.
۷. معیارهای تشخیصی شاینویـا (Shionoya Criteria)
برخی پزشکان برای افزایش دقت، از معیارهای شاینویـا استفاده می‌کنند:
ـ شروع علائم قبل از ۵۰ سالگی
ـ سابقه مصرف دخانیات
ـ وجود انسداد در عروق کوچک و متوسط
ـ نبود سایر عوامل خطر مهم برای تصلب شرایین
ـ شواهد بالینی و آنژیوگرافی سازگار با بیماری برگر
۸. تصویربرداری پیشرفته و روش‌های جدید
امروزه علاوه بر آنژیوگرافی کلاسیک، از MR Angiography و CT Angiography نیز برای ارزیابی عروق استفاده می‌شود. این روش‌ها مزیت کاهش تهاجم و امکان بررسی دقیق‌تر ساختار عروق را دارند.
۹. افتراق بیماری برگر از سایر اختلالات عروقی
یکی از مهم‌ترین بخش‌های تشخیص، افتراق این بیماری از مشکلاتی مثل:
ـ سندرم رینود (Raynaud’s Syndrome)
ـ واسکولیت‌های سیستمیک
ـ آمبولی شریانی
ـ تصلب شرایین زودرس
این افتراق با ترکیب معاینه، آزمایش‌های آزمایشگاهی و تصویربرداری انجام می‌شود.
۱۰. توصیه‌های حیاتی پس از تشخیص
تشخیص بیماری برگر پایان کار نیست؛ بلکه آغاز مسیر درمان و پیشگیری از پیشرفت آن است. مهم‌ترین اقدام، قطع کامل مصرف دخانیات و هر منبع نیکوتین است. حتی مصرف کم یا نیکوتین جایگزین (مانند آدامس یا ویپ) می‌تواند روند بیماری را تشدید کند. همچنین بیمار باید:
ـ از سرمازدگی اندام‌ها جلوگیری کند
ـ فعالیت بدنی متعادل داشته باشد
ـ زخم‌ها را به‌موقع درمان کند
ـ به‌طور منظم توسط پزشک پیگیری شود
۱۱. چالش‌های پیش روی پزشک
در بسیاری موارد، بیماران دیر به پزشک مراجعه می‌کنند و بخش قابل توجهی از بافت دچار آسیب شده است. گاهی علائم آن‌قدر شبیه سایر بیماری‌هاست که پزشک ناچار می‌شود چندین روش تشخیصی را همزمان به کار گیرد.
نتیجه‌گیری
تشخیص بیماری برگر نیازمند ترکیبی از شرح حال دقیق، معاینه بالینی، آزمایش‌های تکمیلی و تصویربرداری پیشرفته است. این تشخیص، تنها زمانی مطرح می‌شود که سایر علل انسداد عروق رد شده باشند. آگاهی بیمار، همکاری در ارائه اطلاعات و قطع کامل مصرف دخانیات، نقش کلیدی در موفقیت تشخیص و جلوگیری از پیشرفت بیماری دارند.